Opis rękopisów Janiny Mroczkowskiej
Janina Mroczkowska pozostawiła 31 drobno zapisanych zeszytów 80-kartkowych oraz 9 skoroszytów z maszynopisami. Prace historyczno-biograficzne to dwie powieści pisane w trzeciej osobie (Pod wiatr i Oaza) oraz siedem autobiografii (niektóre częściowe, inne niedokończone) pisanych w pierwszej osobie. Autobiografie te są często komplementarne względem siebie, innym razem te same wydarzenie opisują z innej perspektywy, a część materiału jest w nich zwyczajnie skopiowana (z drobnymi korektami – tu i ówdzie dodane jakieś słowo, czy zdanie – nie raz kluczowe).
TRZY POWIEŚCI AUTOBIOGRAFICZNE
Cudzoziemka (317 str. maszynopisu)
Pełna autobiografia autorki, którą pisze w pierwszej osobie. Przedstawia swoje dzieciństwo na Pelcowiźnie w Warszawie (1910-1922), pobyt u siostry w Lipkowie (1922-1925), pracę i naukę w Krakowie (1925-1933), Lwów (1933/1934), wojenne lata, które spędziła w Klesowie (Wołyń, Polesie 1934-1945) oraz pracę jako nauczycielka w powojennej Polsce (Dobieszczyzna, Owiesno, Pożarki i Karolewo 1945-1980).
Oaza (5 zeszytów 60-kartkowych, 365 str. rękopisu)
Powieść autobiograficzna pisana w trzeciej osobie. Akcja toczy się w latach 1928-1945 na terenie dzisiejszej Ukrainy (Wołyń, Polesie). Miejscem akcji jest nowo powstała osada górnicza Klesów pow. Sarny i sąsiadujące z nią miejscowości jak Tomaszów czy Rokitno. Jest to opowieść o sytuacji pracowników kamieniołomów, lokalnej ludności oraz ich losach podczas drugiej wojny światowej. Opisywane postacie i rodziny to znajomi autorki, choć występujący pod przybranymi nazwiskami (prawdziwe nazwiska autorka zamieściła na okładce książki). Autorka zmienia również nazwy miejscowości np. posiadłość Gozdawów to folwark Albinów. Książka opisuje w szczegółach ukraińskie wsie, stosunki społeczne, relacje między Polakami, Rosjanami i Ukraińcami, a także wyposażenie domów, pracę na polu, a nawet lokalną gwarę znajdującą się na pograniczu czterech języków. Przedstawia losy autorki jako egzemplifikację sytuacji Polaków żyjących na kresach oraz dramatyczne zmiany rządów wraz z przechodzeniem frontu i rzezie dokonywane przez zaborców.
Pod wiatr (260 str. maszynopisu)
Powieść autobiograficzna pisana w trzeciej osobie. Akcja toczy się w latach 1945-1970 i przedstawia losy powojennych repatriantów zza Bugu. Autorka występuje w niej jako główna bohaterek o nazwisku Laura Grudecka. Jako nauczycielka uczy w wiejskich szkołach, a jej kolejnymi miejscami pracy są: Dobieszczyzna (koło Jarocina), Owiesno (koło Dzierżoniowa), Pożarki i Karolewo (koło Kętrzyna). Odpowiednio do miejsc zamieszkania książka podzielona jest na cztery części:
- Chata pod słomianą strzechą
- Pierwsza placówka
- Pohybel
- W państwie kacyków.
POZOSTAŁE AUTOBIOGRAFIE
Życiorys Własny Robotnika (cztery zeszyty 60-kartkowe)
Szczegółowa autobiografia autorki pisana w pierwszej osobie. Kończy się przyjazdem do Karolewa. Nowe fakty: imiona rodziców matki, prawidłowa data narodzin ojca, powody pisania pierwszej powieści, korespondencja z siostrą Zosią w Lwowie itd. Napisana na: Konkurs na opis życia robotnika; Instytut Socjologii UAM w Poznaniu i PAN. Jest to wcześniejsza wersja „Cudzoziemki” – przed ułagodzeniami i korektami.
Polaków pamiętnikarski portret własny (5 zeszytów 60-kartkowych, 220 str. rękopisu)
Autobiografia autorki opisująca nieco inaczej wydarzenia przedstawione w Cudzoziemce. Pisana dla Towarzystwa Przyjaciół Pamiętnikarstwa (Rudno 05-470 Kobiel woj. Siedleckie). Autobiografia niepełna, kończy się na latach wojennych.
Romanse niezmyślone – wstęp(3 zeszyty 60-kartkowe, 380 str. rękopisu)
Uzupełniona wersja „Portretu własnego” (czystopis) – pełniejsza wersja (wizyta u siostry Wandy w Krakowie w wieku 14 lat, historia małżeństwa brata Mieczysława). Opis wydarzeń do końca wojny.
Powrót do macierzy (2 zeszyty 60-kartkowe x 2 [dla obojga dzieci: dla Izy i dla Wiesława – pierwszy z uzupełnieniami, pisany jako drugi], 213 stron rękopisu, początek 20 str. maszynopis)
Szczegółowa autobiografia autorki pisana w pierwszej osobie. Kończy się przyjazdem do Owiesna (ok. 1950). Napisana na: Wielki Konkurs Instytutu Śląskiego i Towarzystwa Przyjaciół Pamiętnikarstwa na pamiętniki trzech pokoleń mieszańców ziem odzyskanych (Instytut Śląski w Opolu, ul. Piastowska 17, 45-081 Opole; Towarzystwo Przyjaciół Pamiętnikarstwa, ul. Nowy Świat 18/20, 00-373 Warszawa).
Łączy nas ziemia (1 zeszyt 60-kartkowy, 61 stron rękopisu)
Nota biograficzna napisana na Konkurs Nowej Wsi: „Łączy nas ziemia”. Od dzieciństwa do pracy w Klesowie (przed małżeństwem). Ze zmianami np. spotkanie z ks. Skowyrą, listy od siostry Zosi pisane do Lwowa. Reszta przepisana wg. „Powrót do macierzy”.
Portret bez retuszu (35 stron rękopisu A4)
Niepełna autobiografia autorki opisująca losy od zamieszkania w Klesowie do pracy w Karolewie (1920-1984). Napisana na konkurs Tygodnika Kultury: reportaż „Portret bez retuszy” w 1987 r. Dodatki: Przyjacielskie spotkanie; Kto kogo krzywdził; Wywiad.
Obrachunek z życiorysem (7 str. rękopisu A4)
Opis śmierci ojca i życia na Bródnie.
Bariery awansu (9 str. rękopisu A4)
Notka autobiograficzna w formie wywiadu:
– historia zapłaty kurczakami za buty córki (Klesów)
– historia zaginięcia syna podczas wyjazdu autorki (Owiesno)
– skrócony opis pracy w Pożarkach
– rozpoczęcie studiów w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie i przenosiny do UAM w Poznaniu na studia eksternistyczne
– przeprowadzka do Karolewa.
Pierwszy rok na emeryturze (15 str. rękopisu A4 + str. od 10 do 20 maszynopis / brudnopis w zeszycie 60 kartkowym 27 str. z pewnymi zmianami; oraz 5 str. osobno)
Noty autobiograficzne. Przygotowania do emerytury, wyjazd do Bułgarii, odwiedziny u brata Mieczysława w Holandii. Szczegółowy opis pobytu w Holandii. Powrót, bezskuteczna próba szukania pracy, rozgoryczenie i odizolowania się od świata. Kończy się wierszem: Byliśmy jesteśmy będziemy. Ostatni okres zniedołężnienia. Opis kuzynostwa, oraz innych członków rodziny poległych w walce o Polskę (np. Stanisław syn Danieli, Sylwester syn Kazimierza, brat Wrocisław).
POZOSTAŁE ZAPISKI
Notatki z wakacji (zeszyt 60-kartkowy ten sam co brudnopis „Pierwszy rok na emeryturze”)
Dwie noty: Pierwsza odpowiedź na artykuł w Zielonym Sztandarze – uzasadnienie: bycie rolnikiem jest zawodem i należy egzekwować jego właściwe wykonywanie; wykształcenie nie przeszkadza w pracy na roli. Druga notka „Jarocin Dobieszczyzna 19.06.1984” niedokończona – opis początku podróży do pierwszego miejsca zamieszkania po wojnie.
Basia (3 zeszyty 60-kartkowe, 247 str. rękopisu)
Powieść romantyczna oparta na życiorysie matki autorki Klementyny Godlewskiej z Jasińskich (1867-1963). Główna bohaterka Basia jest podrzutkiem wychowywanym przez przytułek związany ze szpitalem Dzieciątka Jezus, odnalezionym pod bramą domu nr. 18 przy ul. Nowy Świat. Bohaterka jest córką hrabiego Arnolda Jasińskiego i jego żony Ludwiki. Dziecko zostaje odebrane podstępnie rodzicom przez Lukrecję Mączyńską (córka Amelia Jezierska) i wychowuje się u przybranych rodziców. Opis adopcji, kradzież lalki przez dzieci, choroba Basi, nieszczęśliwa miłość do nauczyciela narodowości rosyjskiej, małżeństwo z Andrzejem Gozdawą wdowcem z trójką dzieci, u którego ukrywa się ojciec Basi, konflikt z dziećmi z poprzedniego małżeństwa, protekcja hrabiego Leona Szulimowicza i zaangażowanie w działalność komunistyczną.
Ojciec (7 str. maszynopisu)
Nowela, historia córki dziedzica z nieprawego łoża, która po latach w ustroju komunistycznym jako lekarka spotyka się z umierającym ojcem i odkrywa przed nim prawdę o swym pochodzeniu.
Herod / Idumeiczyk i Hasmonejka (zeszyt 60-cio kartkowy, 17 stron rękopisu)
Zaczęta powieść historyczna. Ślubu Heroda z Miriamme, knowania by zgładzić członków jej rodu.
Ku macierzy (30 str. maszynopisu)
Broszura popularyzująca historię Warmi i Mazur (okres 1920-1933), a przede wszystkim życia poetów ludowych. Historia regionu, Gazeta Olsztyńska, walki plebiscytowe, środowisko poetów warmińsko-mazurskich (Kajka, Teofil Ruczyński, Fryderyk Mirosław Leyk, Michał Lengowski, Alojzy Sliwa, Maria Zientara Malewska), analiza twórczości poetyckiej, przypisy.
Listy do Kazi od 20.11.1977 (zeszyt 60-kartkowy ok. 20 str. rękopisu)
Osobiste listy pisane przez autorkę do zaginionej siostry.
Męka Pańska (zeszyt 32 kartkowy + brudnopis 32 kartkowy – w połowie zapisane)
Niedokończony dramat – epizod rozpoczynający się ostatnią wieczerzą, następnie modlitwa w ogrodzie i skazanie Jezusa na śmierć przez Piłata.
Wyrodna córka (2,5 strony rękopisu)
Zaczęta powieść o córkach Jana Derczyńskiego starszej Halinie (ok. 30 lat) i Kazi (17 lat).
Romanse niezmyślone – czystopis i brudnopis (zeszyt 60-kartkowy, 61 stron rękopisu)
Historia Janka Kulika ucznia ostatniej klasy technikum i jego romansu z 20 lat straszą dobrze usytuowaną kobietą.
Wiersze (luźne kartki – maszynopisy i rękopisy)
Dwadzieścia jeden kilkuzwrotkowych wierszy i piosenek o różnej tematyce:
– patriotyczne (Wyznanie, Odpowiedź, Byliśmy jesteśmy będziemy, Polsko, Boże mój Boże…),
– refleksyjne (Do Safony, Samotna, Niech na mym grobie, Ostatnie życzenie),
– dowcipne (Jak szybko, Dolar, Dziewczyno moja),
– opisy przyrody i żywiołów (Jesień, Piosenka żeglarza),
– religijne (W wigilijną noc),
– o członkach rodziny (Córeńce mojej, Dla syna, Synowi, Trzylatek w przedszkolu, Urszuli w dniu pełnoletności, Mikołajowi od Św. Mikołaja).
Dodaj komentarz
Chcesz się przyłączyć do dyskusji?Feel free to contribute!