Andrzej Godlewski
Urodził się 15.11.1845 o godz. 13:00 w Łowiczu jako nieślubne dziecko Rozalii Godlewskiej (ur. 1823 r. w Szczytnie, jako córka Joachima i Agnieszki Godlewskich). Jego 22-letnia matka, niepiśmienna, była już wówczas sierotą służącą w Łowiczu. Pięć lat po narodzeniu Andrzeja 20.01.1850 r. poślubiła Józefa Pietrzykowskiego (ur. w 1820 r. w Brzeszczu), wdowca po zmarłej w 1847 r. Józefie z Stępniewskich. Mąż Rozalii również utrzymywał się ze służby w Łowiczu.
W czasie poczęcia i narodzin Andrzeja Godlewskiego w Łowiczu był duży ruch, gdyż miasto uzyskało połączenie z rosyjskim systemem kolejowym. 15.10.1845 r. ukończono budowę trasy Grodzisk Mazowiecki-Skierniewice-Łowicz, a 01.11.1845 r. otwarto regularny ruch na trasie Warszawa-Łowicz.
Andrzejem prawdopodobnie zaopiekował się jego biologiczny ojciec, jak niesie wieść rodzinna – hrabia. Pod jego patronatem Andrzej skończył szkołę rolniczą, wyuczył się kilku języków.
Godlewski był dumny ze swego szlachectwa ze strony zubożałej rodziny matki i odziedziczonego herbu Gozdawa. Jego patriotyzm pchnął go na front. Mając 17 lat brał czynny udział w Powstaniu Styczniowym w 1863 r. Pięć lat później (1868 r.) poślubił córkę Teodora Gutkowskiego i Brygidy (z domu Kłosiewicz) – Karolinę Ludwikę Gutkowską (1845-1889) z Błonia. Rodzina Gutkowskich była dobrze postawioną rodziną, licznie zamieszkującą Błonie i okolice. Wskutek zapewne pokaźnego wiana Karoliny, Błonie stało się rodzinnym miastem Godlewskich.
Andrzej kochał szczerze swą żonę równolatkę. Jego druga żona Klementyna opowiadała, że długo po jej śmierci pisał do niej listy i trzymał z czcią pukiel jej włosów, o co młodziutka żona była niezmiernie zazdrosna.
W tym czasie Andrzej pracował jako plenipotent majątków hrabiego Jezierskiego[1], a po jego śmierci jako zarządca majątków generałostwa Chrzanowskich[2]. Jego praca polegała na nadzorowaniu włości, co wiązało się z nieustannymi zmianami miejsca zamieszkania. Wraz z nim jeździła jego żona, a później i dzieci, z których każde rodziło się w innym majątku, toteż w rodzinnym Błoniu znajdują się akty narodzin jedynie trójki dzieci z pierwszego małżeństwa i syna z drugiego małżeństwa. Pomimo że Godlewski podczas jego narodzin był już obłożnie chory i mieszkał w Warszawie, męskiego potomka zarejestrował w Błoniu.
Andrzej Godlewski – portret na podstawie fotografii
Andrzej Godlewski 1845-1912.
Karolina Godlewska z domu Gutkowska
Daniela Maria Wawrzonkiewicz
z domu Godlewska
Dzieci z Karoliny Gutkowskiej
Karolina obdarzyła Godlewskiego licznym potomstwem, średnio rodząc dziecko co dwa lata. Ponieważ dzieci rejestrowane były w różnych majątkach, poniższa lista może nie być pełna:
1. Maria Cecylia (Błonie 1869) – prawdopodobnie spłonęła jako nastolatka oblewając się naftą podczas zapalania żyrandoli we dworze.
2. Daniela Maria (Błonie 1872-1954) – pełen biogram.
3. Teodora (1874-?) – żona Węgielewskiego, brak innych danych.
4. Maria Helena (Boża Wola 1877-?) – brak danych.
5. Anna Wanda (Łazinek 1880 -1977) – pełen biogram.
6. Sylwestra Antonina (1884-1966) – wśród znajomych znana jako Sylwia, a w rodzinie jako Antola. Spędziła życie samotnie mieszkając w pobliżu Danieli w Lipkowie. Na starość przeprowadziła się do syna Danieli, Henryka, do Babic (pochowana w Lipkowie). Osoba ekscentryczna – kontaktowała się z duchami, wróżyła i pisała wiersze.
7. Wrocisław Andrzej (Błonie 1887- ?) –po śmierci matki i ponownym ślubie ojca mieszkał razem z macochą i jej dziećmi aż do 1912 r. Jako nastolatek był więziony w cytadeli warszawskiej, z której wybawił go jego ojciec chrzestny generał Chrzanowski. Ożenił się i miał córkę Wiesławę. Zaginął podczas I wojny światowej.
Teodora Węgielwewska i Anna Wanda Grudzińska
z domu Godlewskie
Sylwestra Antonina Godlewska
Klementyna Godlewska
z Jasińskich (1867-1963)
Zofia Wężowicz
z domu Godlewska
Kraków lata 20.
Od Lewej: Kazimiera Godlewska i Czesława Moroz z domu Godlewska; Warszawa ok. 1915
Dzieci z Klementyny Jasińskiej
Po śmierci Karoliny w 1889 roku Godlewski pozostał z licznymi córkami, z których niektóre były już na wydaniu (najstarsza z żyjących Daniela miała 17 lat) i dwuletnim synkiem Wrocisławem. Kilka lat później Godlewski poślubił młodziutką Klementynę Jasińską (1867-1963), córkę Marii i Stanisława Jasińskich z Warszawy. Żona była o 22 lata młodsza od swego męża i zaledwie rok starsza od jego najstarszej córki. To nieuchronnie doprowadziło do konfliktów rodzinnych. Młoda żona nie była akceptowana przez nastoletnie córki. Godlewski stopniowo spieniężał majątek odziedziczony po pierwszej żonie i wyposażał córki dając im sowite posagi, co pozwoliło im wżenić się w dobrze postawione rodziny.
Klementyna jako 15-latka była zakochana w rosyjskim urzędniku, jednak rodzice, patrioci i wzorowi Polacy, nie wyrazili zgody na mezalians uznawany wówczas za zdradę narodową. Po ślubie z Andrzejem Godlewskim Klementyna szczerze pokochała swego męża. Dumna była z jego szlacheckiego pochodzenia, wykształcenia, udziału w Powstaniu Styczniowym i piastowanego stanowiska. Rodzina wciąż mieszkała w zarządzanych przez Godlewskiego folwarkach, gdzie rodziły się kolejne dzieci. Z Klementyną miał on ośmioro dzieci, z których trójka zmarła zaraz po narodzinach:
1. Zofia (Krzykosy powiat Kolski 1896 – Kraków 1988) – z Warszawy wyjechała za pracą do Krakowa. Najpierw prowadziła stołówkę dla urzędników Banku Polskiego. Gdy interes się nie powiódł, wydzierżawiła od wojska filię spółdzielni w Bronowicach – sklep i kantynę (kasyno) oficerską. Tam poznała swojego męża Władysława Wężowicza (1900-1985), wówczas w randze podoficera. Małżonkowie adoptowali syna Zygmunta z rodziny męża. Autorka mieszkała u Zofii i pomagała jej w prowadzeniu kantyny w latach 1926-1934. Matka Klementyna Godlewska z Jasińska zamieszkała u swej córki jeszcze przed wojną i mieszkała u niej aż do śmierci.
2. Janina (?-?) – zmarła zaraz po narodzinach.
3. Czesława (1900-1995) – po ukończeniu kursu rolniczego wyjechała za pracą na Kresy do Pińska (Białoruś). Tam poznała swojego męża Grzegorza Moroza. Mąż był Białorusinem i oficerem carskim, który po Czerwonej Rewolucji został zarządcą w ocalałych majątkach. Czesława przeszła na prawosławie. Morozowie mieli dwójkę dzieci – córkę Halinę zmarłą w dzieciństwie i syna Mietka (Micio). Czesława utrzymywała stały kontakt z siostrami. Wanda wraz z mężem wyjeżdżała do Morozów na polowania i ryby. Morozowie po wyjeździe Mieczysława na front ściągnęli do siebie jego żonę i dzieci, i zaopiekowali się nimi.
4. Kazimiera (1902-1920?) – odeszła wraz z siostrami z domu jeszcze przed wojną bolszewicką – uczyła się i pracowała na stacji kolejki wąskotorowej Jabłonna-Mosty-Karczew. Marzyła o wyjeździe do Francji, gdzie obiecała zabrać autorkę. Brała udział w Cudzie nad Wisłą walcząc w oddziałach kobiet. Podczas wojny bolszewickiej opłaciła matce i młodszemu rodzeństwu mieszkanie na Pelcowiźnie, zostawiła drobne upominki, w tym samouczek francuskiego autorce i słuch po niej zaginął. Najbardziej ukochana z sióstr, do której jeszcze na starość autorka pisała listy z osobistymi zwierzeniami.
5. Zygmunt (?-?) – zmarły zaraz po narodzinach.
6. Agrypina Wanda Lucyna (majątek Gradów, pow. 1905 – Kętrzyn 1993) – pełen biogram.
7. Mieczysław Paweł Lech (Boguszyce 1907 – Einthoven Holandia1996?) – pełen biogram.
8. Janina Romana (Warszawa 1910-1993).
Agrypina Wanda Lucyna z domu Godlewska
Mieczysław Paweł Lech Godlewski; lata 20.
Janina Mroczkowska z domu Godlewska; Lwów 1935
Godlewscy często nadawali imiona swym dzieciom od imion dzieci właścicieli folwarków, w których pracował małżonek, np. Agrypina, Wanda i Lucyna to trzy córki właściciela majątku Gradów. Rodzina żyła dostatnio i w administrowanych folwarkach cieszyła się szacunkiem. Jednak Klementyna tęskniła za swoją Warszawą i narzekała na „cygańskie” życie.
Mimo to wiele lat później wspominała dworskie życie, w którym uczestniczyła. Jako żona plenipotenta miała być tak „zdrowa”, że służący musieli otwierać przed nią dwoje odrzwi, by mogła się w nie zmieścić. Później w latach biedy nic nie pozostało z jej dawnej tuszy. Złote lata skończyły się wraz z niedomaganiem męża ok. 1904 r. Złożony chorobą Godlewski, przykuty do łóżka spłodził jeszcze trójkę dzieci. Nie mogąc dalej pracować, osiadł w Warszawie w mieszkaniu przy ul. Koszykowej. Krewni i dawni pracodawcy o nim zapomnieli. Sytuacja rodziny zaczęła się pogarszać. Na leczenie wydano cały posiadany majątek, jak i część posagu po Karolinie z Gutkowskich, która przypadła najmłodszemu synowi Godlewskiego z pierwszego małżeństwa Wrocisławowi, który wciąż mieszkał z Godlewskimi.
Andrzej Godlewski zmarł po operacji w zupełnym ubóstwie i został pochowany na Cmentarzu Bródnowskim dnia 19.10.1912 r. Klementyna za ostatnie pieniądze wyprawiła mężowi pogrzeb i przeprowadziła się z dziećmi na Pelcowiznę, gdzie można było łatwiej znaleźć pracę i taniej wynająć lokum. W latach 1912-1926 trzy razy zmieniała mieszkanie wynajmując lokum przy tej samej ulicy – Jasnej, przemianowanej w 1916 r. na Pomorską. Ostatecznie zamieszkała u rodziny kolejarza Szulimowicza przy ul. Pomorskiej 36. Klementyna chwytała się każdej pracy, która mogłaby dać utrzymanie jej i dzieciom. Pracowała w giserni, u ogrodnika, na budowie, w bibliotece. Prawdopodobnie o niej wspomina Cecylia Siwińska z d. Sokołowska mówiąc, że „gosposia, która nam gotowała posiłki, nazywała się pani Godlewska”[3]. Wraz ze starszymi córkami plotła kapelusze, zbierała na sprzedaż grzyby w lesie jabłońskim. Brała czynny udział w strajkach kolejarskich na Bródnie – w jej mieszkaniu szyto z jej żałobnego welonu wstążki na pogrzeb-manifestację zastrzelonego kolejarza, za co została wyrzucona z pracy i represjonowana. Czas wojny i po wojnie aż do swej śmierci mieszkała u córki Zofii w Krakowie.
Cmentarz Bródnowski 1907 r.
Pogrzeb na Bródnie 1892 r.
Mapa miejsc związanych z Andrzejem Godlewskim
(Równina Łowicko-Błońska)
Fragment Mapy Królestwa Polskiego z 1846 r
(Karta Pocztowa i Przemysłowa Królestwa Polskiego Ułożona i rysowana przez Jerzego Egloffa, Warszawa 1846).
Na różowo zaznaczone miejsca, gdzie mieszkał Andrzej Godlewski jako plenipotent, bądź gdzie rodziły się jego dzieci.
Łowicz[4]
Łowicz został założony na początku XI wieku jako warowny gród w głębi puszczy nad Bzurą. Na początku XIII w. prawie cała okolica łowicka stała się własnością arcybiskupów gnieźnieńskich. Około 1350 r. Łowicz otrzymał prawa miejskie, a herbem jego zostały dwa pelikany szarpiące swe piersi.
Na początku XV w. arcybiskup Mikołaj Kurowski lokował Nowe Miasto i erygował kościół św. Ducha. Po zawarciu Unii Lubelskiej w 1569 roku, Łowicz znalazł się na ważnym szlaku handlowym z Wilna do Poznania. Miasto podzielone było na trzy części i każda z nich miała swój jarmark: najstarszy na Podgrodziu, na Starym Mieście i największy na Nowym Mieście. Łowicz rozbudowywał się wokół tych trzech centrów: Nowe Miasto miało charakter mieszczański, na Starym Mieście o rozwoju decydowała kapituła, a źródłem rozwoju Podgrodzia był zamek prymasowski, z jego licznym dworem, wojskiem oraz szlachtą.
Do połowy XVII wieku Łowicz świetnie się rozwijał. Do rezydencji prymasa na zamek łowicki przybywali królowie polscy i przedstawiciele obcych państw. W okresie bezkrólewia, gdy prymas pełnił funkcję głowy państwa, w Łowiczu podejmowane były najważniejsze decyzje dla kraju. Dwór prymasowski tętnił życiem kulturalnym. Przebywali tu wybitni humaniści: A.F. Modrzewski, P. Skarga, tu tworzyli znakomici muzycy: D. Stachiewicz i M. Zieleński, rzeźbiarze polscy: J. Michałowicz oraz wielcy włoscy artyści: H. Canavesi, J. Fontana, T. Poecino, M.A. Palloni i inni.
Złoty wiek Łowicza przerwał potop szwedzki. Wojna bardzo zniszczyła całe miasto. Zniszczeniu uległy kamienice, zamek prymasowski, ratusz i bramy miejskie. Wiele starań w odbudowę Łowicza włożyli prymasi. Również król Jan Kazimierz wydał w 1657 roku przywilej „miastu Łowiczowi od Szwedów spalonemu”. Do dawnej świetności Łowicz już jednak nigdy nie powrócił.
Po drugim rozbiorze w 1793 r. Łowicz wraz z dawnymi dobrami kasztelanii łowickiej, zwanymi „księstwem łowickim” znalazł się pod panowaniem pruskim. Napływ personelu urzędniczego, wprowadzenie języka niemieckiego do urzędów pobudzały do oporu ludność polską.
Klęska Prus w wojnie z Napoleonem rozpoczęła nowy okres w dziejach Łowicza. Francuzi wkroczyli do Łowicza na początku listopada 1806 roku. Niebawem 18 grudnia 1806 roku przybył cesarz Napoleon. Od 1807 r. miasto weszło w skład utworzonego w wyniku wojen napoleońskich Księstwa Warszawskiego. Życie Łowiczan upływało pod znakiem ciągłych przemarszów wojsk i różnorakich świadczeń egzekwowanych przez administrację. Klęska Napoleona przyniosła upadek Księstwa Warszawskiego.
Po burzliwym okresie napoleońskim od 1815 r. miasto znalazło się w granicach Królestwa Polskiego, co przyniosły miastu pewne ożywienie gospodarcze. W 1819 roku Łowicz otrzymał prawa miasta wojewódzkiego. W 1820 r. dobra łowickie przechodzą na własność Wielkiego Księcia Konstantego i jego żony Joanny Grudzińskiej[5], która oficjalnie otrzymała tytuł „Księżnej Łowickiej”.
W 1820 roku odbyły się w Łowiczu wybory do sejmu Królestwa Polskiego. Dzięki protekcyjnej polityce Ksawerego Druckiego-Lubeckiego nastąpił wzrost znaczenia Łowicza. Znów jak przed laty przybywali kupcy na łowickie jarmarki.
W czasie Powstania Listopadowego (1830-1831) w Łowiczu zorganizowano Gwardię Narodową. Wedle testamentu zmarłej w 1831 r. Księżnej Łowickiej, księstwo zostało przyłączone do dóbr koronnych, czyli stało się własnością króla polskiego. W wyniku tego, w roku 1838, dobra łowickie przeszły na własność cara Mikołaja I.
Przejście dóbr łowickich na własność cara Mikołaja I legło u podstaw zgody carskiego sztabu generalnego na budowę pierwszej linii kolejowej w zaborze rosyjskim, tzw. kolei warszawsko-wiedeńskiej. W ramach realizacji tej inwestycji Łowicz uzyskał połączenie kolejowe z rosyjskim systemem kolejowym. Układanie torów na odcinku Grodzisk Mazowiecki-Skierniewice-Łowicz ukończono 15.10.1845. Regularny ruch na trasie Warszawa-Łowicz otwarto 1.11.1845. Po pełnym uruchomieniu tej linii w kwietniu 1848 r. Łowicz uzyskał połączenie kolejowe z Krakowem, Wrocławiem i Wiedniem, czyli z systemem kolei austriackich. W 1861 wybudowano stację Łowicz Główny. Po oddaniu do eksploatacji w 1862 r. linii warszawsko-bydgoskiej Łowicz uzyskał, przez Warszawę, połączenie z siecią kolei pruskich.
Liczny udział Księżaków w Powstaniu Styczniowym (1863), podobnie jak poprzednio w Powstaniu Listopadowym, spowodował ciężkie represje ze strony carskiej Rosji. Ponadto klęski żywiołowe i choroby zdziesiątkowały ludność wiejską.
Opis ilustracji:
1.Łowicz z widocznymi trzema częściami miasta dzieła Georga Brauna i Franza Hogenberga z 1617 r.
2. Kościół św. Ducha w Łowiczu (1913) – najstarsza do dziś zachowana świątynia w Łowiczu zbudowana w 1404 roku jako kościół parafialny dla Nowego Miasta.
3. Zamek arcybiskupów gnieźnieńskich, rycina z 1655.
4. Most w Łowiczu na linii kolejowej z Warszawy-Bromberg, L’Illustration 1862 r.
Błonie[6]
Miejscowość wzmiankowana jest już w XI w. Gród w Błoniu w czasach średniowiecznych był jedną z siedzib książąt mazowieckich, ich głównym grodem w systemie umocnień leżących na obrzeżu Puszczy Kampinoskiej i ciągnących się od Sochaczewa do Jazdowa.
W 1236 r. książę Konrad I przekazał swemu synowi północną cześć dzielnicy. W 1257 r. Konrad II, książę mazowiecki funduje pierwszy kościół pw. Świętej Trójcy[7] i osadza przy nim kanoników laterańskich z Czerwińska nad Wisłą. Przez Błonie przebiegało kilka szlaków handlowych, na czym miasto bogaciło się.
2.05.1338 r. miasto otrzymało prawa magdeburskie od Władysława, księcia krakowskiego, łęczyckiego i dobrzyńskiego. W 1380 r. książę mazowiecki Janusz I Starszy wydał przywilej lokacyjny na prawie chełmińskim, zwolnił mieszkańców ze wszelkich świadczeń i dał prawo handlu towarem bez opłat celnych. W XIV wieku miasto stało się stolicą powiatu.
XVI w. to okres dobrobytu miasta: rozwija się handel, rzemiosło – miasto znane jest z piwa i wyrobu butów. XVII i XVIII w. – miasto zostało zniszczone wojnami szwedzkimi i przemarszami kolejnych różnych armii, pozostaje ok. 1/6 budynków. Pod koniec XVIII w. Błonie jest własnością księcia Józefa Poniatowskiego, którego dworkiem była tzw. Poniatówka.
W czasach I Rzeczypospolitej Błonie było miastem powiatowym i stolicą powiatu błońskiego. Podczas powstania kościuszkowskiego Polacy pod dowództwem Stanisława Mokronowskiego w bitwie pod Błoniem odnoszą zwycięstwo nad wojskami pruskimi (10.07.1794 r.). W 1795 r. miasto znalazło się pod zaborem pruskim. Następnie należało do Księstwa Warszawskiego (1807-1815) i do Królestwa Polskiego.
W czasie powstań narodowych (1831-1863) w Błoniu nie było działań bojowych. Jednak przemarsze i obozowiska wojsk wzbudzały nastroje powstańcze. Za czynny udział w powstaniu w roku 1863 kilku mieszkańców Błonia zostaje zesłanych na Sybir, w tym Wilhelm Gutkowski.
W roku 1842 wybudowano murowany ratusz na podstawie planów Henryka Marconiego. Od XV wieku do 1867 r. Błonie wchodzi w skład powiatu Grójec, a od 1867 r. powstaje powiat błoński z siedzibą w Grodzisku Mazowieckim. W 1903 r. przez miasto zostaje przeprowadzona kolej warszawsko-kaliska, przyśpieszy ona rozwój miejscowości. 05.1905 – powstaje budynek Ochotniczej Straży Pożarnej w Błoniu (komendantem Straży w 1939 r. był Jan Gutkowski).
Gmina Pass, sąsiadująca z miastem od strony poł.-zach. i pół-zach. miała charakter typowo rolniczy. Znajdowały się tam trzy młyny gospodarcze w Bożej Woli, Cegłowie i Dzikiej Woli oraz kuźnie kowalskie. Grunty podzielone były miedzy drobne gospodarstwa (2-10 ha) oraz majątki (powyżej 50 ha). Te drugie istniały w miejscowościach: Bieniewo, Bieniewice, Boża Wola, Bramki, Faszczyce, Gawartowa Wola, Gole, Izdebno Kościelne, Pass, Piorunów, Rochale Wielkie, Żaby.
Gmina Radzików, sąsiadująca z Błoniem od strony wschodniej i północnej miała charakter rolno-przemysłowy. Posiadała na swym terenie dwie cukrownie: w Lesznie i Józefowie, a w Wilkowej Wsi była gorzelnia przy majątku rolnym. Majątki znajdowały się tu w miejscowościach: Leszno, Pilaszków, Płochocin, Radzików, Rokitno, Święcice, Wilkowa Wieś, Wolica, Wolskie.
Opis ilustracji:
1. Błonie – ratusz 1943 r.
2. Błonie – budynek straży pożarnej.
3. Błonie – kościół pw. Świętej Trójcy.
Mapa okolic Błonia
Atlas geograficzny ilustrowany Królestwa Polskiego wydany w Warszawie w latach 1903-1907 przez Józefa Michała Bazewicza.
[1] Prawdopodobnie chodzi o hrabiego Jana Nepomucyna Pawła Franciszka Jezierskiego (1786-1858) – żołnierz i poseł na Sejm Królestwa Polskiego. Po zakończeniu wojen napoleońskich ze stopniem porucznika opuścił wojsko. W latach 1815–1830 był kilkukrotnie marszałkiem sejmików powiatów lubaczowskiego i garwolińskiego. W 1828 roku został wybrany posłem w powiecie garwolińskim. Był właścicielem dóbr Ryki oraz wsi Sarny, które nabył od Skarbu Publicznego Królestwa Polskiego 24 czerwca 1836. W swoich dobrach w Rykach zajął się rozwojem hodowli ryb, dzięki czemu jeszcze w roku 1929 nazywano Ryki „stolicą karpi”. Jezierski zlecił także przebudowę dawnego pałacu Poniatowskiego. Żonaty z Karoliną Jelską, miał 3 córki i 2 synów.
Należy jednak zauważyć, że włości hrabiego były w innej części Polski niż te zarządzane przez Andrzeja Godlewskiego.
[2]
Najbardziej znaną postacią rodu Chrzanowskich jest Paweł Marcelli z Łaniowa Chrzanowski herbu Suchekomnaty (ur. 18.06.1846 w majątku rodzinnym Dzierżazna w Piotrkowskiem, zm. 31.03.1914 w Warszawie) – generał lejtnant armii Imperium Rosyjskiego, prawnik, pedagog. Był synem majora wojsk polskich Pawła Chrzanowskiego (1800-1865) – 8. z 11 dzieci. Jako 8-latek trafił do Korpusu Paziów w Petersburgu. Po ukończeniu szkoły wojskowej kształcił się w Akademii Wojskowo-Prawnej. Na Kaukazie poślubił znaną z urody Cecylię Gilewiczównę (1861-1918). Pracował jako sędzia wojskowy. Kiedy wysłużył pełną emeryturę oraz stopień generał-lejtnanta, podał się do dymisji, aby z żoną i czworgiem dzieci zamieszkać na stałe w kraju. Powrócił do Warszawy, gdzie mieszkali jego krewni: brat Leon (1853-1905) i kuzyn Zenon (1866-1918). Tu w 1903 r. otworzył prywatną szkołę średnią przy ul. Wielkiej 30, a w 1905 r. przeniósł ją do wybudowanego przez kuzyna architekta, nowoczesnego gmachu przy ul. Smolnej 30. Na rok przed śmiercią Chrzanowski urzeczywistnił swoje marzenie, przenosząc się na wieś do wybudowanej pod Piasecznem pięknej willi. Przed I wojną światową zmarł nagle na serce. Pogrzeb jego był okazją manifestacji uznania. Małżonkowie Chrzanowscy mieli córkę Jadwigę (1880-1962) i trzech synów: Pawła (1881-1930 ppłk. Wojska Polskiego), Piotra (1883-1915 sztabskapitan grenadierów armii rosyjskiej) i Aleksandra Józefa (1891-1956 przed wojną agronom w rodzinnym majątku, w 1940 wywieziony na Syberię, dołączył do armii Andersa).
[3] Bródno i okolice w pamiętnikach mieszkańców, tom II, praca zbiorowa pod. red. Rafała E. Stolarskiego, Warszawa 2010, str.143.
[5] Joanna Nepomucena Barbara Grudzińska herbu Grzymała (1791-1831), córka ostatniego właściciela Chodzieży, Antoniego Grudzińskiego. Dnia 27.05.1820 r. poślubiła wielkiego księcia Konstantego Pawłowicza Holsteina-Gottorpa-Romanowa, po tym jak ten rozwiódł się po 20 latach separacji ze swoją pierwszą żoną, księżną Julią Sachsen-Coburg-Saalfeld i po potrójnym ślubie (prawosławny, katolicki i cywilny) otrzymała tytuł księżnej łowickiej. Zmarła w Carskim Siole zaledwie pół roku po śmierci księcia Konstantego.
[6] M.in. na podstawie: „Zarys dziejów Błonia do 1939 roku” w: Jan Smoliński, Region Błonie w walce z okupantem hitlerowskim 1939-1945, Błonie 1994 r. str. 17-28.
