Wprowadzenie

Oddajemy w ręce czytelnika trzeci tom powieści autobiograficznej Janiny Mroczkowskiej. W drogim tomie rozstaliśmy się z autorką i bohaterką, gdy wraz z repatriantami opuszczała Klesów, w którym przeżyła lata wojennej zawieruchy, by udać się w obręb nowych granic Polski. Niniejszy tom opowiada o pierwszych powojennych latach – zmaganiach repatriantów na ziemiach odzyskanych, animozjach ludności autochtonicznej i przesiedleńców, próbach wdrażania idei komunistycznych, niedoli i powojennej biedzie. Odnajdziemy w nim opis szkolnictwa wiejskiego i żmudnej pracy na roli.

Akcja niniejszego tomu dzieje się w dwóch miejscowościach: w Dobieszczyźnie położonej niedaleko Jarocina, gdzie autorka otrzymuje gospodarstwo po repatriacji, oraz w Owieśnie, do którego wyjeżdżała pracować jako nauczycielka. Osoby opisywane przez autorkę są postaciami historycznymi, jednak zdarza się, że w tym i następnym tomie ich imiona pozostawiamy zmienione (zgodnie z sugestią autorki), szczególnie gdy są one przedstawiane w pejoratywnym świetle. Opisywane wydarzenia mają również źródło w faktach, choć bywa, że autorka je nieco koloryzuje zgodnie z zasadą licentia poetica. Ma to szczególnie miejsce w relacji pisanej w trzeciej osobie.

Trzecia część, tak jak poprzednie, powstała jako kompilacja kilku autobiografii. Za podstawę posłużyła powieść zatytułowana „Pod wiatr”, w której Janina Mroczkowska opisuje swoje życie od czasów repatriacji aż po swą fikcyjną śmierć. W książce tej autorka występuje jako Laura Grudecka, a jej koleje losu są często wynikiem nostalgicznych tęsknot samej autorki. W niniejszym i kolejnym tomie systematycznie każdemu rozdziałowi z książki „Pod wiatr” towarzyszy fragment autobiograficzny pisany w pierwszej osobie. Fragmenty te są tak dobrane, by korespondowały do siebie. Czasem wątki się powtarzają, ale częściej są uzupełnieniem faktów pominiętych w powieści, a niekiedy rzucają światło na prawdziwy przebieg zdarzeń konfabulowanych przez autorkę w pierwszej wersji.

Mam nadzieję, że czytelnicy z zainteresowaniem będą śledzić dalsze losy autorki, przeżywać z nią jej życiowe zawirowania, uczestniczyć w dylematach i rozterkach. Autorka wielce ceniła beletrystykę, czemu daje wyraz w swoich powieściach. Jej najpiękniejsze wspomnienia wiążą się ze wspólną lekturą książek, a znaczące wydarzenia widzi przez pryzmat bohaterów czytanych powieści. Niech więc twórczość Janiny Mroczkowskiej da czytelnikom równie wielką satysfakcję. Wyraźmy to życzenie słowami samej autorki, które choć mocno nacechowane politycznymi realiami, jakże pozostają aktualne:

Wprawdzie obecnie książkę wyparło radio, a zwłaszcza telewizja, ale jeszcze nie tracę nadziei, wierzę, że maluczko, a rusyfikacja, którą – jak za carów – raczy nas polska telewizja, skończy się i wrócimy do książki. Że mimo braku papieru znajdziemy ją, bodaj z uszczerbkiem politycznych czasopism służących tym samym celom, co telewizja. Bo jeśli nie mamy zwariować pod naporem polityki, musimy ją zdobyć.