Miejsca zamieszkania autorki

Zmiany miejsc zamieszkania Janiny Mroczkowskiej wraz z datami przeprowadzek:
Na różowo zaznaczone są przeprowadzki przedwojenne, na granatowo powojenne.
Odpowiednimi kolorami zaznaczone są przedwojenne i powojenne granice Polski.
(Map of Poland and Adjacent Countries, Edited by B. Zaborski 1948 r.)

Warszawa 1910-1926

Miejsca Warszawy związane z autorką, które opisuje w swej autobiografii
Plan Stołecznego m. Warszawy, nakład Towarzystwa Doraźnej Pomocy Lekarskiej, 1919 r.
Skala 1:25 000, W lit. F. Kaprzykiewicz w Warszawie ul. Miodowa 6.

Domanowo 1925

Wieś na Ukrainie w rejonie ratnieńskim, obwodu wołyńskiego. W II Rzeczypospolitej miejscowość wchodziła w skład gminy wiejskiej Górniki w powiecie kowelskim województwa wołyńskiego.

Lipków i Babice 1926

Dworek w Lipkowie 1900 raDworek w Lipkowie wraz z przyległą do niego  kaplicą (obecnie kościół św. Rocha) został zbudowany w 1792 r. przez Jakuba Paschalisa Jakubowicza. Autorem projektu był Hilary Szpilowski. Jakub Paschalis Jakubowicz był Ormianinem przybyłym do Polski ok. 1760 r. z Tokatu w Anatolii. Jakubowicz otworzył w Lipkowie manufakturę pasów kontuszowych, za co został nobilitowany przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego jako że pomnaża pożyteczne rękodzieła.

Lipków_kosciol 1950aMajątek wielokrotnie zmieniał właścicieli. W 1880 r. stał się własnością Kazimierza Szetkiewicza. Do jego córki Maryni przyjeżdżał w konkury do Lipkowa Henryk Sienkiewicz. Po ślubie na prośbę żony Sienkiewicz umieścił w Lipkowie i Babicach scenę z pojedynku Bohuna z Wołodyjowskim. Po kilku jeszcze zmianach ostatnim właścicielem dworku był Jerzy Suwald.

Kaplicę remontowano w latach 1950-52 staraniami  księdza Stefana Kowalczyka i powstała parafia św. Rocha. W 1957 r. dwór został odbudowany i przeznaczony na plebanię. Plany odbudowy dworku i remontu kościoła św. Rocha przygotował Jan Grudziński – krewny autorki. Wówczas proboszczem został Wacław Kurowski. Ksiądz oddał się ocalaniu historycznej pamięci Lipkowa. Zgromadził spore zbiory, z których stworzył prywatne muzeum historii Lipkowa.

kościół w Babicach przed 1923 ra Parafia Babice erygowana została  w XIII-XIV w. Pierwszy kościół parafii pw. Wniebowzięcia NMP był drewniany. W 1728 r. właściciele majątku Babice: Jan Szembek, kanclerz koronny i jego żona Ewa z Leszczyńskich ufundowali murowany kościół.

W XIX w. kościół wymagał gruntownego remontu i rozbudowy (znacznie powiększyła się parafia), jednak Babice leżały na przedpolu fortyfikacji twierdzy Warszawa, gdzie władze carskie nie wydawały pozwolenia na budowę. Uzyskano pozwolenie w 1898 r. na rozbudowę istniejącej świątyni. Dodano jej dwie nawy boczne, transept i nowe prezbiterium. Z pierwotnej fasady pozostała zaledwie część środkowa. Nowy kościół gotowy był w 1902 r. W latach 1922-23 dobudowano wieżę

Opis ilustracji:

1. Dworek w Lipkowie 1900 r.
2. Kaplica w Lipkowie 1950 r.
3. Kościół w Babicach przed 1923 r. (bez wieży), z: Goniec Babicki, luty 2013 nr 2 (38)

Kraków i Bronowice 1926-1933

Plan Krakowa z zaznaczonymi koszarami w Bronowicach,
gdzie mieszkała autorka i prowadziła kantynę oficerską wraz z siostrą
Plan miasta Krakowa 1943 r., skala 1:25 000, Geographical Section, General Staff (Wielka Brytania),
opracowanie: Wojskowy Instytut Geograficzny.

Bronowice Wielkie – obszar w północno-wschodniej części Krakowa, dawna podkrakowska wieś. Przyłączona do Krakowa 19.10.1910 r.

Dąbrowa Tarnowska 1934

Dąbrowa Tarnowska, kościół wszystkich świętych

Miasto w województwie małopolskim, położone nad rzeką Breń, na pograniczu Pogórza Karpackiego i Kotliny Sandomierskiej. W mieście znajdują się ruiny barokowego pałacu Lubomirskich oraz XIX-wieczna synagoga.

Nazwę swą wywodzi od porastających przed wiekami te okolice lasów i gajów dębowych, zwanych dąbrowami. Dąbrowa, jako wieś parafialna, wymieniona została po raz pierwszy w 1326 r. Mikołaj Spytek Ligęza był fundatorem kościoła parafialnego, który wybudowany został prawdopodobnie w 1614 r. Zbudował także w latach 30. XVII w. zamek. W latach 1683-1693 na wzgórzu, na północ od zamku Michał Lubomirski zbudował nowy barokowy pałac, a stary zamek bastionowy zamieniono na browar.

Dąbrowa Tarnowska, Stacja kolejowa Najprawdopodobniej w 1693 r. doszło do nadania Dąbrowie praw miejskich i nowego rozplanowania założenia miejskiego na wschód od pałacu. W 1846 r. pałac barokowy został zniszczony przez pożar, na jego miejscu został wzniesiony w latach 1948-1965 nowy kościół parafialny. Z okresu istnienia pałacu pozostała do dziś zabytkowa brama wjazdowa. W 1906 r. została oddana do użytku linia kolejowa, wkrótce sieć komunikacyjna, funkcjonowała też poczta.

Opis ilustracji:

1. Dąbrowa Tarnowska, Kościół Wszystkich Świętych 1918-1939
2. Stacja kolejowa w Dąbrowie Tarnowskiej ok. 1915 r.

Lwów 1934-1935

Plan Lwowa z zaznaczonymi miejscami wspomnianymi przez autorkę w biografii.
Plan Wielkiego Lwowa, skala 1:20 000, 1937 r.
(Przewodnik po Lwowie z planem miasta, Skład główny: Księgarnia Gabrynowicz i syn, Lwów, ul. Rutowskiego 9).

Ul. Teatyńska – nazwa pochodzi od kościoła oo. teatynów pw. św. Krzyża, który mieścił się przy tej ulicy (dziś zachował się jedynie klasztor). We Lwowie teatyni objęli dawny kościół pw. św. Krzyża w 1671 r. Przez trzy czwarte wieku prowadzili tu Kolegium Pijarskie, seminarium dla księży ormiańskich. W latach czterdziestych XVIII w. teatyni zbudowali naprzeciw Furty Bosackiej nowy gmach seminarium na tzw. Królewszczyźnie u podnóża Wysokiego Zamku wraz z kościołem, a stare zabudowania odsprzedali misjonarzom.

 Church_of_Saint_Casimir_in_Lviv2 Kościół św. Kazimierza i klasztor Sióstr Miłosierdzia we Lwowie – (ul. Krzywonosa 1, przed 1945 ul. Teatyńska). Pierwszy klasztor dla franciszkanów-reformatów oraz drewniany kościół pw. św. Rocha i św. Katarzyny ufundował w 1630 r. starosta lwowski Andrzej Mniszech. W 1782 r. w wyniku reform józefińskich przeprowadzonych przez cesarza Austrii Józefa II władze austriackie przeniosły reformatów do klasztoru po karmelitach bosych, a w roku następnym przekazały ich kościół i klasztor siostrom miłosierdzia (szarytkom), które otworzyły Instytut Edukacji Ubogich Sierot.

Ul. Piłsudskiego – dziś fragment ul. Iwana Franki (do nr 27). Ciągnęła się od placu Sobornego (dawniej Bernardyńskiego) do ul. Zielonej. Jej nazwa wielokrotnie ulegała zmianie:
– do roku 1871 – ul. Ziarnowa albo Zbożowa
– lata 1871-1929 – ul. Pańska
– lata 1929-1941 – ul. Józefa Piłsudskiego
– lata 1941-1944 – Hauptstrasse
– lata 1944-1950 – ul. Czerwonoarmiejska
– od roku 1950 – ul. Iwana Franki

Zabytki na ulicy Iwana Franki:
– Franki 17 – na rogu ul. Lewickiego stoi kamienica Na słupach.
– Franki 25 – pałac hrabiów Baworowskich (koniec XIX w.), w którym obecnie mieści się Obwodowy Komisariat Wojskowy.
– Franki 28 – kamienica wzniesiona w 1899 r. według projektu Andrzeja Gołąba. Mieszkał tu arch. Edmund Źychowicz (1870-1924). Dwa piętra budynku zajmowało prywatne liceum dla dziewcząt im. Adama Mickiewicza.

Kościół świętej Zofii - Lwów 1938bKościół św. Zofii (ul. Iwana Franka 121a, przed 1945 r. ul. św. Zofii) – w 1574 r. Zofia Hanelowa, małżonka lwowskiego patrycjusza Stanisława Hanela ufundowała na południowym skraju przedmieścia Lwowa, na Halickiem, niewielki, drewniany kościół pod wezwaniem św. Zofii. Miejsce nazwane zostało później Zofiówką.

W latach 1595-1614 wzniesiono nowy, murowany kościół. W XVII wieku spłonął w wyniku oblężenia miasta przez wojska tureckie i został odbudowany w stylu barokowym jako skromna, jednonawowa świątynia. Kościół został przekazany w 1817 r. Siostrom Miłosierdzia z kościoła i klasztoru św. Kazimierza. Opiekę duszpasterską sprawowali księża misjonarze.

Opis ilustracji:

1. Kościół św. Kazimierza we Lwowie
2. Kościół świętej Zofii – Lwów 1938
3. Ołtarz z obrazem św. Zofii – Lwów 1938

Klesów 1935-1945

13 Kamieniołom w Klesowie - Wacław 6 z lewejKlesów – miejscowość na Ukrainie w rejonie sarneńskim obwodu rówieńskiego. Gmina Klesów (do 1922 gmina Wiry) do 1939 roku znajdowała się w woj. poleskim/wołyńskim i leżało w granicach Polski.

W powiecie Sarny występowały gminy: Antonówka, Bielska Wola, Dąbrowica, Kisorcze, Klesów, Lubikowicze, Niemowicze, Rafałówka, Włodzimierzec. Siedzibą gminy był Klesów początkowo znany jako Klesówka. Większość mieszkańców było narodowości ukraińskiej, ale Klesów zamieszkiwała również spora społeczność żydowska i liczni Polacy, często okresowi pracownicy tamtejszych odkrywkowych kopalni granitu.

Zrzut ekranu 2014-01-03 07.24.28W 1943 roku podczas rzezi wołyńskiej Klesów był miejscem schronienia polskich uchodźców. W osadzie istniała drużyna polskiej samoobrony pod dowództwem Józefa Krakowiaka, ponadto był posterunek niemiecki. Na przełomie listopada i grudnia 1943 roku część Polaków z Klesowa ewakuowali na Zasłucze partyzanci z oddziału AK Wacława Kochańskiego. Po wycofaniu się Niemców 31 grudnia 1943 osadę zajął oddział AK Czesława Wróblewskiego i nazajutrz odparł atak UPA. W wyniku różnych napadów nacjonalistów ukraińskich zginęło 21 polskich mieszkańców Klesowa

W 1935 r. w Klesowie została erygowana Parafia Świętej Barbary w kaplicy drewnianej. Do parafii należały: Klesów, Albin wieś i folwark, Aleksiejówka, Czudełka (Teodorówka), Jadzin (położenie nieznane), Jamne futor Jasnogórka, Karpiłówka, Klesowska Wólka, Leszczyniec, Lipniki, Puchacz, Siedliszcze Małe, Słobódka, Teodorówka (Czudełka), Wiry, Wólka Klesowska Zawerecze, Zdziłów. W 1938 r. parafia liczyła 2370 wiernych. W latach 1941- 1944 proboszczem w kościele w Klesowie był ks. Antoni Chomicki. Po 1945 roku kościół został zamieniony w klub, a 1992 roku zwrócono go wiernym – obecnie kościół katolicki pw. św. Antoniego.

Opis ilustracji:

1. Kamieniołom w Klesowie – mąż autorki Wacław 6 z lewej.
2. Mapa powiatu Sarny.

Na postawie:
Wacław Siemaszko, Ewa Siemaszko,
Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939- 1945,
Warszawa 2000, s.775- 776.

oraz: Diecezja Łucka, Dekanat Sareński
http://ziemlak.republika.pl/diecezja/diecezja.html#Sarne%C5%84ski

Historia przedwojennego Klesowa

Na podstawie informacji uzyskanych z Urzędu Gminy w Klesowie (06.07.2018 – zapiski komunistyczne i zasłyszane na miejscu informacje)

  

Tereny Klesowa były zamieszkiwane już w czasach prehistorycznych, o czym świadczy osada z epoki brązu odkryta w pobliżu wsi. Nazwa osady może pochodzić od wsi Puhacz (sowa). Gdy na wschód od niej powstała osada, nazwano ją „koło Sowy” (kele sowy), czyli Kle-sów. Wieś znana jest już od 1654 r., a położona jest w pobliżu rzeki Klesiwka.

Przyczyną rozwoju osadnictwa na początku XX w. były olbrzymie połacie lasów dostarczających drewna oraz skały magmowe położone tuż pod cienką warstwą piaszczysto-ilastej gleby i dostarczające szarego oraz różowo-szarego granitu. Podczas budowy linii kolejowej Kijów-Sarny-Kowel biegnącej 3,6 km od miejscowości, w 1902 r. powstała stacja kolejowa, którą również nazwano Klesów. Stopniowo w jej pobliżu rozwinęła się wioska z główną ulicą biegnącą do Klesowa. Tym sposobem zaczęły funkcjonować dwie niezależne od siebie miejscowości o tej samej nazwie. W 1909 r. Klesów liczył 15 domów i miał 120 mieszkańców. W tym okresie zwrócono uwagę na bogate w drewno lasy wokół miejscowości, a przede wszystkim na położone tuż pod powierzchną ziemi złoża granitu. Powstały tartaki i kamieniołomy, a ze wzrostem wydobycia kamienia i pozyskiwania drewna rozbudowywała się również miejscowość, do której poczęli napływać przedsiębiorcy i robotnicy. W 1909 r. otwarto szkołę, do której uczęszczało 65 uczniów.

Podczas pierwszej wojny światowej wielu mieszkańców zostało zmobilizowanych do Armii Carskiej. Po zwycięstwie rewolucji październikowej w styczniu 1918 r. wojska bolszewickie zajęły wioskę, jednak w lutym tego samego roku Klesów został odbity przez siły austro-węgierskie. 8 grudnia 1918 r. wioska znalazła się ponownie w obszarze zajmowanym przez bolszewików, by już pod koniec miesiąca zostać zajętą przez Armię Ukraińskiej Republiki Ludowej. 7 lutego 1919 teren zajmuje Armia Czerwona, a w połowie sierpnia 1919 r. wojska polskie wkraczają na teren Klesowa, jednak walki w okolicy trwają jeszcze do września 1920 r.

W dwudziestoleciu międzywojennym miejscowość znajdowała się w granicach Polski w powiecie Sarny, w województwie poleskim, a od listopada 1930 r. po zmianach administracyjnych w województwie wołyńskim. W Klesowie powstają kopalnie granitu tworzone przez licznych przedsiębiorców i firmy. Kamieniołomy należały do Związku Celowego Powiatów Śląskich i były jednym z największych dostawców granitu w kraju. Granit z Klesowa wykorzystywany był w Polsce i eksportowany do Rumunii. W 1927 r. w Klesowie znajdowało się 6 cegielni, liczne tartaki, szkoła podstawowa nauczająca w języku polskim.

Oto nazwy niektórych kamieniołomów z tego okresu: „Feinstein”, „Skalisty” (Zrzeszenie), „Klesowski Granit”, „Puhacz” (w Puhaczu), „Towarzystwo Budowlane Zawierecie” (w Zawiereciu), „Peszewskiego”, „Nadratowskiego”, „Skok / Stribo”, „Kamienny” (w Wyrach).

W latach wielkiego kryzysu 1927-1933 w kopalniach tworzyły się ruchy robotnicze i dochodziło do strajków. 7 lutego 1931 r Przegląd Wołyński pisał, że w kamieniołomach w Klesowie jest zarejestrowanych 844 bezrobotnych, z czego 533 otrzymuje wsparcie finansowe, a reszta nieklasyfikujących się do pomocy żyje w skrajnej nędzy. Na początku grudnia 1931 r. kamieniołomy Klesowski Granit (400 pracowników) i Puhacz (370 pracowników) zawieszają działalność z powodu braku zamówień. W sierpniu 1935 strajkują robotnicy w kamieniołomie Peszewskiego, w październiku w firmie „Puhacz”, w lipcu 1936 r. w „Zawiereciu”. Strajkujący żądają wzrostu płac, regularnych wypłat i eliminacji zadłużenia.

Obecnie większość starych kamieniołomów jest zalanych wodą. W niektórych (np. Kopliszcze / Golube) powstały miejsca rekreacyjne. W Klesowie funkcjonuje jeszcze kilka nowych kamieniołomów utworzonych w czasach sowieckich, ale głównym źródłem utrzymania wsi stało się wydobycie bursztynu, którego eksploatację na skalę przemysłową rozpoczęto w 1979 r. Ludność tego biednego obszaru na własną rękę dokonuje penetracji i poszukiwań bursztynu, jako że znajduje się on bardzo płytko, nie w warstwach skalnychm a w luźnych piaskach, i można wydobywać go najprostszymi metodami (wykopywanie lub hydrauliczne wypłukiwanie w okolicach zbiorników wodnych).

Opis zdjęć:

1. Kamieniołom granitu Wesołowskiego – wyrobisko 1934 r. (NAC 1-G-1857-1).
2. Kamieniołom granitu Skalisty firmy „Zrzeszenie”.
3 . Kamieniołom granitu (Puhacz) Związku Celowego Powiatów Śląskich w Klesowie – kolej wąskotorowa 1934. (NAC 1-G-1857-4).
4. Klesów – cegielnia,  okres międzywojenny (NAC 1-G-1886).

Andrzej Babkiewicz

Mapa ulic i miejsc w Klesowie sporządzona na podstawie wspomnień autorki.
(Fragment mapy z: Wojskowy Instytut Geograficzny, Warszawa 1933 r.).

Dobieszczyzna 1945-1953

02 Dobieszczyzna - dom 1963-07 Wieś ok. 80 km od Jarocina, w której zamieszkała autorka po przesiedleniu. Najstarsze wzmianki o miejscowości pochodzą z roku 1396. gdy była ona zwana Lubinią Wielką (w odróżnieniu do Lubini Małej istniejącej do dziś). Nazwa prawdopodobnie pochodzi od rzeczki Lubianki prawego dopływu Lutyni. W późniejszym czasie założono osadę zwaną Dobieszczyzna graniczącą z Lubinią Wielką. W okresie rozbiorów Polski (zabór pruski) zmieniono nazwę miejscowości na Langenfeld (długa wieś).

Pałac w centrum wsi wzniesiono w XIX w. Właścicielami była rodzina Kirsteinów. Z tych czasów pochodzi też znajdujący się we wsi niemiecki cmentarz i dwór. W 1947r. Pałac, dawna posiadłość Kirsteinów zostaje przekazany Zgromadzeniu Sióstr Salezjanek na klasztor.

06 Dobieszczyzna - szkoła, I kl Izy, dolny rząd trzecia od prawej2 Szkoła – w latach przedwojennych ludność niemiecka (1/4 ludności wsi) posiadała własną szkołę, wybudowaną w 1896 roku; szkoła polska powstała w 1897 roku. W czasach przed II wojną światową w Dobieszczyźnie współistniały dwie szkoły: jednoklasowa, czterooddziałowa szkoła ewangelicka i trzyklasowa, siedmiooddziałowa szkoła katolicka. W latach 1939-45 czyli szkoła polska zostaje zamknięta. W czasie hitlerowskiej okupacji odbywała się tylko nauka języka niemieckiego dla dzieci, które wywożono na roboty do Niemiec. Budynek stał się siedzibą niemieckiej obserwacji przeciwlotnicze.

07a Izabela Mroczkowska - Dobieszczyzna 1948

Dobieszczyzna należy do parafii w Kretkowie oddalonej o 9 km. Tam odbywały się komunie i śluby podczas pobytu autorki w Dobieszczyźnie. Drewniany kościół z 1678 r. został zastąpiony murowanym ufundowanym przez kolatora Józefa Skórzewskiego. Poświęcenia nowo wybudowanej świątyni dokonano w 1802r. Konsekrację kościoła przeprowadził biskup sufragan gnieźnieński Wilhelm Kloske w roku 1911. Wnętrze świątyni spłonęło w 2011 r. Przy kościele znajduje się cmentarz parafialny gdzie pochowani są syn i mąż autorki. Jednak coniedzielne msze odbywały się w Dobieszczyźnie w klasztorze Sióstr Salezjanek (dawny Pałac Kirsteinów).

Opis ilustracji:

1. Dom autorki w Dobieszczyźnie 1963 r.
2. Szkoła w Dobieszczyźnie, autorka po środku 1945 r.
3. Komunia córki autorki, środkowy rząd, trzecia od prawej, Kretków 1948 r.

Ziemia Mroczkowskich – Dobieszczyźna nr 8 (linia ciągła), część uprawiana przez sąsiada (ukośne linie), droga (linia przerywana) wewnątrz posesji i prowadząca do oddzielnej działki zabranej w latach 60. przez PGR, staw nad Lubianką (kropka). Dalej na północ przy drodze zaznaczony budynek szkoły.
Na podstawie wspomnień Zdzisława Rosady.
(Mapa: Wojskowy Instytut Geograficzny Warszawa 1934).

Owiesno 1953-1954

owiesno zamek lata 60-te Owiesno (niem. Habendorf, do XIX w. także Owesno) – wieś położona w województwie dolnośląskim. Wzmiankowane było po raz pierwszy w kronikach w 1260 roku (Ovesonovo). Istniał tam wówczas gród obronny. W średniowieczu wieś należała do dóbr starego śląskiego rodu Pogorzelów (von Pogarell), który wzniósł tu swoją siedzibę. Po 1579 r. dobra kilkakrotnie zmieniały właścicieli, by ostatecznie znaleźć się w r. 1797 w rękach rodziny von Seidlitz (do 1945 r.).

Owiesno - dyr Tadeusz Krukiewicz, Janina lata 50 Ród Pogorzelów wzniósł we wsi w XIV w. zamek rycerski. W XVIII w zamek został przebudowany na barokową rezydencję. Po wojnie został pozbawiona elementarnej opieki i w szybkim tempie zaczęła przeistaczać się w ruinę. W 1964 roku zawaliła się wieża, dziś pozostały z niego jedynie ruiny. We wsi znajduje się kościół filialny pod wezwaniem Św. Trójcy z lat 1581-83, przebudowany w XVIII w. restaurowany w XIX w. Choć przed wojną wyznania rzymskokatolickiego była mniejszość mieszkańców (75% to ewangelicy) kościół w Owieśnie był katolicki.

Szkoła – ze względu na przynależność religijną przed wojną w Owieśnie istniały dwie szkoły. Katolicka szkoła znajdowała się w Oberdorf naprzeciwko sklepu Seliger, zaraz obok katolickiego kościoła i cmentarza. W szkole znajdowała się tylko jedna klasa i mieszkanie nauczyciela. Szkoła ewangelicka stała na małym wzgórzu po zachodniej stronie ulicy Wiejskiej. Posiadała dwie klasy na drugim piętrze i mieszkanie służbowe jednego nauczyciela.

Opis ilustracji:

1. Zamek w Owieśnie ok. 1960 r.
2. Szkoła w Owieśnie, autorka po prawej stronie dyr. Tadeusza Krukiewicza ok. 1953 r.

Kętrzyn 1954-1993

Ketrzyn__zabytkowy_koscio2 Kętrzyn (daw. Rastemburk, niem. Rastenburg, prus. Rastanpils) – miasto i gmina w województwie warmińsko-mazurskim, siedziba powiatu kętrzyńskiego. Prawa miejskie zyskało w 1357. Wówczas w obrysie murów od strony południowej wybudowano warowny kościół św. Jerzego i zamek krzyżacki. Miasta bronić miało 13 baszt. Po likwidacji państwa krzyżackiego Kętrzyn znajdował się w granicach Prus Książęcych, a następnie aż do II w. światowej Prus Wschodnich.

Opis ilustracji:

1. Kętrzyn, widok na kościół p.w. św. Jerzego przed 1930

Pożarki 1954-1965

01 szkola podstawowa w Pozarkach3

Pożarki (niem. Pohiebels) – wieś położona w województwie warmińsko-mazurskim, w gminie Kętrzyn. Właścicielem majątku ziemskiego o powierzchni 622 ha pod koniec XIX wieku była tu rodzina von Lübtow. Niewielki dwór w Pożarkach wybudowany był w drugiej połowie XIX wieku. Po dawnym założeniu dworsko-gospodarczym zachował się zarośnięty park i spichlerz.

26 Szkola w Pozarkach 1957

W roku 1913 właścicielem Pożarek był Georg F. Schenck zu Tautenburg. Majątek ten został rozparcelowany na początku lat trzydziestych XX wieku. Przed II wojną światową w Pożarkach były 33 duże gospodarstwa chłopskie i 3 małe oraz trzech stelmachów i trzech kowali. W latach 1954-1957 Pożarki były siedzibą Gromadzkiej Rady Narodowej. Pierwszym jej przewodniczącym był Stanisław Milewicz.

Szkoła – budynek szkoły w Pożarkach wybudowano w 1929 roku. Była to szkoła dwuklasowa. Po II wojnie światowej początkowo w szkole były dwie klasy (rok szkolny 1946/1947), podczas pobytu autorki siedem, a ostatecznie osiem (1970). Obecnie w budynku po zlikwidowanej szkole znajdują się mieszkania, kaplica parafii w Karolewie i świetlica wiejska Dziupla.

Opis ilustracji:

1.  Szkoła podstawowa w Pożarkach ok. 1957 r.
2. Szkoła w Pożarkach, autorka po prawej stronie księdza, 1957 r.

Okolice Kętrzyna aż do Pożarek, w których zamieszkała autorka.
Mapa: Kętrzyn, East Prussia, U.S. Army, Washington, D.C. Compiled in 1956


Pożarki (Pohiebels) z zaznaczoną szkolną działką.
Mapa Rastenburg, Herausgegeben vom Reichsamt fűr Landesaufnahme 1927.

Karolewo 1965-1993

Zrzut ekranu 2015-06-17 12.58.07

W 1882 w Karolewie założono Zakład Opiekuńczy prowadzony przez Kościół Ewangelicko-Augsburski. Przed wojną w zakładzie przebywało ok. 1500 podopiecznych (umysłowo chorzy, chorzy na suchoty, epilepsję, alkoholicy). Chorymi opiekowało się 150 diakonów i diakonis. Zakład był sam w sobie miasteczkiem z własnym kościołem o zamkniętej strukturze architektonicznej. W ramach leczenia stosowano terapię zajęciową, dlatego zakład posiadał własne gospodarstwo rolne (w roku 1913 było tam 141 ha użytków rolnych, przed wojną wraz z gruntami dzierżawionymi było to już powyżej 500 ha). Po rozpoczęciu wojny zakład przejęło SS. Został on zlikwidowany w 1940. Obłożnie chorych uśmiercono, a pozostałych wywieziono do Kortowa w Olsztynie. W Karolewie powstały koszary SS. Jednostka ta służyła do ochrony „Wilczego Szańca”.

Karolewo odsłonięcie pomnika Hanki Sawickiej, kwiecień 1955

Zespół Szkół Rolniczych w Karolewie powstał na bazie przedwojennej infrastruktury. W 1947 powstało Liceum Agrotechnicznne II stopnia. W roku 1949 powstała druga szkoła – Państwowe Liceum Rolniczo-Spółdzielcze i do Karolewa przeniesiono młodzież z Liceum Hodowlanego z Pasłęk, Gimnazjum Rolniczego ze Szczytna i Liceum Rachunkowości Rolnej z Wysokiej. Tak powstał Zespół Liceów Rolniczych o czterech specjalnościach (Liceum Rachunkowość Rolnej, Liceum Hodowlane, Liceum Rolnicze, Liceum Mechaniki Rolnej). Wyremontowano wówczas budynki szkolne Październik i Zetempówkę (obecnie Centrum i Warmianka). W 1951 zmieniono nazwę zespołu na Zespół Państwowych Techników Rolniczych w Karolewie. W 1965 gdy rozpoczęła w Karolewie pracę autorka dyrektorem naczelnym był Henryk Fryc (1959-1981).

Opis ilustracji:

1. Panorama Karolewa lata 30-ste ze strony: http://www.bildarchiv-ostpreussen.de
2. Karolewo, odsłonięcie pomnika Hanki Sawickiej, kwiecień 1955, zbiory prywatne A. Zapisek (z: 65-lecie karolewskiej szkoły, praca zbiorowa wydana z okazji jubileuszu szkoły, Karokewo 2012 r. str.17)

0 komentarze

Skomentuj

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *